मुलाखत लेखन | स्वरूप, वैशिष्ट्ये आणि मार्गदर्शक सूचना ✳️ इयत्ता ९ वी | कृतिपत्रिका – प्रश्न ५ (आ) कृतिपत्रिकेमध्ये प्रश्न ५ (आ) या प्रश्...
.png)
मुलाखत लेखन | स्वरूप, वैशिष्ट्ये आणि मार्गदर्शक सूचना
✳️ इयत्ता ९ वी | कृतिपत्रिका – प्रश्न ५ (आ)
कृतिपत्रिकेमध्ये प्रश्न ५ (आ) या प्रश्नात मुलाखत लेखन या प्रकारावर आधारित कृती दिलेली असते.
या प्रश्नासाठी ६० ते ८० शब्दांतील संक्षिप्त आणि अर्थपूर्ण मुलाखत लिहिण्याची अपेक्षा असते.
सामान्यतः विद्यार्थ्यांच्या वयोगटातील मुलांना परिचित, सहज भेटता येतील अशा व्यक्तींची मुलाखत लिहिण्याचे प्रश्न येतात.
उदा. शिक्षक, मुख्याध्यापक, डॉक्टर, पोलीस अधिकारी, समाजसेवक, क्रीडापटू, लेखक, कलाकार इत्यादी.
🎯 मुलाखत म्हणजे काय?
‘मुलाखत’ या शब्दाचा अर्थ —
भेट, गाठ, बोलाचाली, विचारपूस — म्हणजेच एखाद्या व्यक्तीकडून ठरावीक माहिती जाणून घेण्यासाठी घेतलेली चर्चा.
मुलाखतीत मुख्यत्वे दोन व्यक्ती असतात:
(१) मुलाखतकार (Interviewer) — प्रश्न विचारणारी व्यक्ती
(२) मुलाखतदाता (Interviewee) — प्रश्नांची उत्तरे देणारी व्यक्ती
ही दोन्ही केंद्रे मुलाखतीचे मुख्य घटक असतात.
🧭 मुलाखत लेखनाचे महत्त्वाचे टप्पे व मुद्दे :
✳️ मुलाखतीचा हेतू स्पष्टपणे ठरवावा.
✳️ मुलाखतदात्याबद्दल आधी थोडी माहिती मिळवावी.
✳️ संभाषणात नम्रता व आदरभाव ठेवावा.
✳️ सुरुवातीला लहानसा परिच्छेद लिहून मुलाखतीचा विषय व व्यक्तीची ओळख द्यावी.
✳️ प्रश्न नेमके, आटोपशीर व विषयाशी संबंधित असावेत.
✳️ प्रश्नोत्तरात सामाजिक तेढ किंवा विवाद निर्माण करणारे विषय टाळावेत.
✳️ फक्त ‘हो’ किंवा ‘नाही’ अशी उत्तरे येतील असे प्रश्न विचारू नयेत.
✳️ मुलाखतीचा शेवट कृतज्ञता व्यक्त करून करावा.
🖋️ लेखनासाठी टिप :
-
संवादस्वरूप वापरा (प्रश्नोत्तर पद्धती).
-
भाषाशैली साधी, नम्र आणि शालेय परीक्षेस योग्य असावी.
-
शब्दमर्यादा लक्षात घ्या – ६० ते ८० शब्दांमध्ये संपूर्ण उत्तर.
📘 उदाहरणार्थ विषय :
-
आमच्या शाळेतील शिक्षकांची मुलाखत
-
एका यशस्वी क्रीडापटूची मुलाखत
-
डॉक्टर / पोलीस अधिकारी यांची मुलाखत
-
समाजसेवकाची मुलाखत
-
पर्यावरणप्रेमी विद्यार्थ्याची मुलाखत
📘 नमुना मुलाखत : 01
मुलाखतनमस्कार ! कु. अमिता घोलप हिला बालमित्र चित्रकला स्पर्धेत राज्य पातळीवर प्रथम क्रमांक मिळाला, ही अमिता हिची मोठी कामगिरी आहे. आपण आता तिच्या यशामागील रहस्य समजून घेऊ या.
प्रश्न १ : नमस्कार, अमिता। राज्य पातळीवरील प्रथम क्रमांकाबद्दल तुझे सुरुवातीलाच अभिनंदन ! तुला स्वतःमधील चित्रकला या कलाकौशल्याचा शोध कधी लागला? उत्तर: मी तशी पहिलीपासूनच चित्रे आवडीने काढत होते. माझे आई-बाबा सांगतात की, मी लहानपणीसुद्धा भिंतीवर, कागदावर, चादरीवर,मिळेल त्यावर चित्रे काढायची.
प्रश्न २ : बऱ्याच मुलांना अशी चित्रे काढण्याची हौस असते. पण आपण चांगली चित्रे काढू शकतो हे तुला कधी कळले ? उत्तर : चौथीत असताना. हौसेने चित्र काढता काढता एके दिवशी मी आमच्या घरासमोरचे दृश्य चितारले. ते चित्र सर्वांना आवडले. ते व्हॉट्सअॅपवर भरपूर फिरले. शाळेने ते काचफलकात लावले. त्या वेळी माझ्यातल्या चित्रकाराचा मला साक्षात्कार झाला.
प्रश्न ३ : पुढे प्रगती कशी करीत गेलीस ? उत्तर : माझ्या शाळेतल्या चित्रकलेच्या पुंडे सरांनी मला खूप उत्तेजन दिले. खूप बारकावे समजावून सांगितले. वेगवेगळ्या प्रकारच्या पेन्सिली व ब्रश त्यांनी मला घेऊन दिले.
प्रश्न ४ : कोणत्या प्रकारची चित्रे काढायला तुला आवडते ? उत्तर: मला निसर्गचित्रे रेखाटायला आवडतात. निसर्गचित्रे काढताना खूप आनंद मिळतो.
प्रश्न ५ : अरे वा! हे छान सांगितलेस. निसर्गातली विविधता तुला चांगलीच गवसली आहे. तू नक्कीच महान चित्रकार होशील. तुला आमच्या खूप खूप शुभेच्छा !
📘 नमुना मुलाखत : 02
विषय : तुमच्या शाळेतील शिक्षक श्री. जोशी सर यांना आदर्श शिक्षक पुरस्कार मिळाला त्याबद्दल त्यांची मुलाखत तयार करा.
🌿 प्रस्तावना :
आमच्या शाळेतील आदरणीय शिक्षक श्री. जोशी सर यांना यावर्षी “आदर्श शिक्षक पुरस्कार” मिळाला आहे. त्यांच्या कार्याचा सन्मान होत असल्याचा आम्हा सर्वांना अभिमान वाटतो. त्यांच्या जीवनातील प्रेरणादायी विचार जाणून घेण्यासाठी घेतलेली ही मुलाखत.
🎤 मुलाखत :
प्रश्न १ : सर, तुम्हाला “आदर्श शिक्षक पुरस्कार” मिळाल्याबद्दल हार्दिक अभिनंदन! या पुरस्काराबद्दल तुमची भावना काय आहे?
उत्तर : धन्यवाद! हा पुरस्कार माझ्यासाठी अभिमानाचा क्षण आहे. माझ्या कार्याची दखल घेतल्याने माझी जबाबदारी अजून वाढली आहे.प्रश्न २ : तुम्हाला शिक्षक होण्याची प्रेरणा कुणाकडून मिळाली?
उत्तर : माझ्या बालपणीचे शिक्षक आणि माझे वडील हे माझी मोठी प्रेरणा आहेत. त्यांच्या कार्यातूनच मी शिक्षक होण्याचा निर्णय घेतला.प्रश्न ३ : शिक्षणक्षेत्रात तुम्ही किती वर्षांपासून कार्यरत आहात?
उत्तर : मला अध्यापन क्षेत्रात सुमारे पंधरा वर्षांचा अनुभव आहे. या काळात विद्यार्थ्यांशी मनापासून नाते जोडले गेले.प्रश्न ४ : विद्यार्थ्यांमध्ये शिकण्याची आवड निर्माण करण्यासाठी तुम्ही कोणते उपक्रम राबवता?
उत्तर : मी वर्गात उदाहरणांद्वारे, खेळांद्वारे आणि प्रात्यक्षिकांद्वारे शिकवण्याचा प्रयत्न करतो. तसेच विविध स्पर्धा, प्रकल्प आणि वाचन उपक्रमही राबवतो.प्रश्न ५ : शिक्षक म्हणून तुम्हाला कोणती गोष्ट सर्वाधिक आनंद देते?
उत्तर : विद्यार्थी यशस्वी होताना, आत्मविश्वासाने बोलताना पाहणे — हीच माझ्यासाठी सर्वात मोठी आनंदाची गोष्ट असते.प्रश्न ६ : अध्यापन करताना कोणत्या अडचणींना तुम्हाला सामोरे जावे लागते?
उत्तर : काही विद्यार्थ्यांना अभ्यासात लक्ष केंद्रीत करणे कठीण जाते. पण संवाद आणि प्रोत्साहन यामुळे त्या अडचणी दूर करता येतात.प्रश्न ७ : तुम्ही विद्यार्थ्यांच्या सर्वांगीण विकासासाठी काय प्रयत्न करता?
उत्तर : मी विद्यार्थ्यांना फक्त अभ्यासातच नव्हे तर सांस्कृतिक, क्रीडा व सामाजिक उपक्रमातही सहभागी करून घेतो. यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढतो.प्रश्न ८ : समाजात शिक्षकाची भूमिका तुम्ही कशी पाहता?
उत्तर : शिक्षक समाजाचा मार्गदर्शक असतो. तो केवळ विषय शिकवत नाही, तर मूल्ये, शिस्त आणि आदर्श जीवनाचे धडे देतो.प्रश्न ९ : तुमच्या मते आजच्या विद्यार्थ्यांनी कोणते गुण जोपासायला हवेत?
उत्तर : आजच्या विद्यार्थ्यांनी प्रामाणिकपणा, मेहनत, वेळेचे महत्त्व आणि इतरांप्रती आदर ही मूल्ये जोपासायला हवीत.प्रश्न १० : शेवटी विद्यार्थ्यांना आणि इतर शिक्षकांना तुम्ही कोणता संदेश द्याल?
उत्तर : प्रत्येकाने स्वतःला सतत शिकत ठेवावे. शिक्षकांनी आपले कार्य मनापासून करावे आणि विद्यार्थ्यांनी ज्ञानाचा उपयोग समाजकल्याणासाठी करावा.
💡 लक्षात ठेवा :
मुलाखत लेखन हे केवळ प्रश्नोत्तर नसून —
सभ्य संवादातून व्यक्तीचा विचार, प्रेरणा आणि अनुभव जाणून घेण्याचे एक सुंदर माध्यम आहे.
.gif)
.png)
COMMENTS