भूगोल : बोर्डाची नमुना प्रश्नपत्रिका ( २०२३ ) ( आदर्श उत्तरे ) [ एकूण गुण 40 ] दहावी सराव प्रश्नपत्रिका 2023, दहावी सराव प्र...
भूगोल : बोर्डाची नमुना प्रश्नपत्रिका ( २०२३ ) (आदर्श उत्तरे ) [ एकूण गुण 40 ] |
दहावी सराव प्रश्नपत्रिका 2023, दहावी सराव प्रश्नपत्रिका 2023 pdf download, नवनीत सराव प्रश्नपत्रिका व कृतिपत्रिका इयत्ता दहावी 2023 pdf, सराव परीक्षा इयत्ता दहावी मराठी 2023, द्वितीय सत्र प्रश्नपत्रिका 2023ssc geography question paper 2023 with answers marathi medium
(i) दलदलीचे आहे.
(ii) मानवी वस्तीस प्रतिकूल आहे.
उत्तर : मानवी वस्तीस प्रतिकूल आहे.
उत्तर : आरेखन दंड
उत्तर : तृतीयक
प्र. 2. योग्य जोड्या जुळवा. गुण : 4
‘अ’ स्तंभ | ‘ब’ स्तंभ |
1) मॅनॉस | (i) |
2) राजस्थान | (ii) |
3) ब्राझील उच्चभूमी | (iii) |
4) उत्तर भारतीय मैदान | (iv) तापमानकक्षेत फारसा फरक नाही |
भारताचे सर्वांत दक्षिणेकडील टोक इंदिरा पॉइंट या नावाने ओळखले जाते.
ब्राझीलमधील सर्वोच्च शिखर पिको-दी- नेब्लीना आहे.
भारतात गंगा नदीच्या खोऱ्यात लोकसंख्या वितरण जास्त आहे.
ब्राझीलची अर्थव्यवस्था मिश्र प्रकारची आहे.
ब्राझीलच्या आग्नेय भागात केंद्रित प्रकारची वस्ती आढळते.
उत्तर :
नकाशातील अतिदक्षिणेकडील बंदराचे नाव रिओ ग्रांडे.
नकाशातील प्रमुख रस्त्याचे नाव ट्रान्स अॅमेझॉनियन मार्ग.
ब्राझीलियाहून मॅनॉसला जाण्यासाठी रस्ते वाहतूक मार्गाचा वापर करावा लागेल.
बोआविस्टा विमानतळ ब्राझीलच्या उत्तर दिशेला आहे.
- ब्राझीलमधील बहुतांश नदयांतील विसर्गाचि प्रमाण प्रचंड आहे.
- ब्राझीलमधील बहुतांश नदयांतील विसर्गाचा वेग जास्त आहे.
- ब्राझीलमधील नदयांच्या खोऱ्यांच्या
- प्रदेशात उंचसखल भूभाग आहेत. त्यामुळे हे प्रदेश दुर्गम बनले आहेत. म्हणून, ब्राझीलमध्ये (अंतर्गत) जलमार्गाचा विकास झालेला नाही.
- भारताचा पूर्व किनारा नदयांनी वाहून आणलेल्या गाळाच्या संचयनातून तयार झाला आहे. पूर्व किनाऱ्यावर अनेक ठिकाणी गाळाचे त्रिभूज प्रदेश आढळतात.
- भारताच्या पूर्व किनारपट्टीजवळ पाण्याची पातळी खूप खोल आढळत नाही. भारताच्या पश्चिम किनारपट्टीजवळ पाण्याची पातळी तुलनेने जास्त खोल आहे.
- गाळ व पाण्याची कमी खोल पातळी नैसर्गिक बंदरांच्या विकासास पोषक ठरत नाही. त्यामुळे भारताच्या पूर्व किनाऱ्यावर नैसर्गिक बंदरे कमी आहेत.
3) ब्राझीलमधील वर्षावनांना ‘जगाची फुप्फुसे’ असे संबोधतात.
उत्तर :
- ब्राझील देशात उत्तरेकडील अॅमेझॉन नदीच्या खोऱ्याच्या प्रदेशात घनदाट सदाहरित वर्षावने आढळतात.
- या वर्षावनांतील वनस्पती मोठ्या प्रमाणावर वातावरणातील कार्बन डायऑक्साइडचे शोषण करतात व वातावरणात मोठ्या प्रमाणात ऑक्सिजनचे (प्राणवायूचे) उत्सर्जन करतात.
- या वर्षावनांमुळे कार्बन डायऑक्साइडचे प्रमाण कमी होण्यास मदत होते. म्हणूनच या वनांना ‘जगाची फुप्फुसे’ असे संबोधतात.
- मिश्र अर्थव्यवस्थेत सार्वजनिक व खासगी क्षेत्रांचे सहअस्तित्व असते.
- भारतात व ब्राझीलमध्ये रेल्वे, विदयुतनिर्मिती, लोह व पोलाद उद्योग इत्यादी क्षेत्रांतील साधनांची मालकी व व्यवस्थापन यांवर प्रामुख्याने शासनाचे नियंत्रण आहे.
- भारतात व ब्राझीलमध्ये बँका, विमान वाहतूक, आरोग्य, शिक्षण, दूरसंचार इत्यादी क्षेत्रांतील साधनांची मालकी व व्यवस्थापन खासगी उदयोजक व शासन यांत विभागलेले आहे. अशा प्रकारे, भारत व ब्राझील या दोन्ही देशांमध्ये मिश्र अर्थव्यवस्था आहे.
ssc geography question paper 2023 pdf in marathi with answer
प्र. 6. (अ) पुढील सांख्यिकीय माहितीच्या आधारे रेषालेख तयार करा व त्याखालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा. गुण : 6
भारत – नागरीकरणाचा कल (%)
वर्ष | १९६१ | १९७१ | १९८१ | १९९१ | २००१ | २०११ |
नागरीकरण % | १८.० | १८.२ | २३.३ | २५.७ | २७.८ | ३१.२ |
प्रश्न :-
1) १८% नागरीकरण कोणत्या वर्षी झाले होते ?
उत्तर :
१८% नागरीकरण १९६१ वर्षी झाले होते.
2) २००१ ते २०११ या वर्षांमध्ये नागरीकरणात किती टक्के वाढ झाली आहे?
उत्तर :
२००१ ते २०११ या वर्षांमध्ये नागरीकरणात ३.४% वाढ झाली आहे.
3) कोणत्या दशकादरम्यान नागरीकरणाची वाढ सर्वाधिक आहे?
उत्तर :
१९७१ ते १९८१ या दशकादरम्यान नागरीकरणाची वाढ सर्वाधिक आहे.
किंवा
प्र. 6. (आ) दिलेल्या आलेखाचे वाचन करून त्याखालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा. गुण : 6
उत्तर :
भारत – वय आणि लिंग मनोरा.
2) सर्वाधिक लोकसंख्या कोणत्या वयोगटात आहे?
उत्तर :
सर्वाधिक लोकसंख्या १० ते १४ या वयोगटात आहे.
3) ‘य’ अक्षावर दिलेल्या वयोगटातील वर्गांतर लिहा.
उत्तर :
‘य’ अक्षावर दिलेल्या वयोगटातील वर्गांतर ४ आहे.
4) ६० पेक्षा जास्त वयोगटात स्त्री, पुरुष यांपैकी कोणाचे प्रमाण अधिक आहे?
उत्तर :
६० पेक्षा जास्त वयोगटात स्त्रियांचे प्रमाण अधिक आहे.
5) ५५ ते ५९ या वयोगटात स्त्रियांचे प्रमाण किती टक्के आहे?
उत्तर :
५५ ते ५९ या वयोगटात स्त्रियांचे प्रमाण २.० टक्के आहे.
6) कोणत्या वयोगटानंतर लोकसंख्येत घट होताना दिसते?
उत्तर :
१० ते १४ या वयोगटानंतर लोकसंख्येत घट होताना दिसते.
उत्तर :
- कृषी क्षेत्रभेटीदरम्यान शेतकऱ्याच्या मुलाखतीसाठी प्रश्नावली
- तुमचे नाव काय आहे? (शेतकऱ्याचे नाव)
- तुम्हांला शेती व्यवसायाचा किती वर्षांचा अनुभव आहे?
- तुम्ही शेतीत कोणकोणती पिके घेता?
- तुम्ही हंगामानुसार घेत असलेल्या पिकांची माहिती सांगा.
- तुम्ही मशागत करण्यासाठी कोणकोणती साधने वापरता?
- तुम्ही खतांचा वापर करता का? खते वापरत असाल तर ती कोणत्या प्रकारवी आहेत?
- तुमच्या शेतीला पाणी कशाद्वारे दिले जाते?
- तुम्ही जलसिंचन पद्धतीचा वापर करता का?
- तुम्ही कोणत्या प्रकारची बियाणे वापरता?
- तुम्हांला शेतीमधून मिळणारे वार्षिक उत्पन्न किती आहे?
- तुम्ही शेतीला जोडून कोणकोणते व्यवसाय करता?
- तुम्हांला शेती करीत असताना कोणकोणत्या समस्या येतात?(अशा प्रकारचे कोणतेही आठ प्रश्न तयार करावेत).
2) भारत व ब्राझील या दोन्ही देशांची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी स्पष्ट करा.
उत्तर :
- भारतात सुमारे दीड शतके ब्रिटिशांची राजवट होती. १५ ऑगस्ट १९४७ रोजी भारतास स्वातंत्र्य मिळाले.
- ब्राझील देशात सुमारे तीन शतकांपेक्षा अधिक काळ पोर्तुगीजांची राजवट होती. या देशास ७ सप्टेंबर १८२२ रोजी स्वातंत्र्य प्राप्त झाले.
- भारतात स्वातंत्र्यप्राप्तीपासून, म्हणजेच १९४७ पासून आजतागायत संस प्रजासत्ताक शासनप्रणाली आहे. १९३० पासून १९८५ पर्यंत ब्राझील देशात लष्करी राजवट होती. १९८५ पासून या देशाने राष्ट्रपती नियंत्रित प्रजासत्ताक शासनप्रणालीचा अवलंब केला आहे.
- भारत हा विकसनशील देश असून एक प्रमुख जागतिक बाजारपेठ म्हणून भारताची ओळख आहे. स्वातंत्र्योत्तर आर्थिक सुधारणा करण्यात आल्या. भारताच्या आर्थिक विकासास वेग आला आहे. ब्राझील हा जगाच्या आर्थिक विकासाला हातभार लावणारा देश व भविष्यातील एक प्रमुख बाजारपेठ या दृष्टीने या देशाकडे पाहिले जाते.
3) ब्राझीलच्या हवामानावर परिणाम करणारे घटक लिहा.
उत्तर :
- ब्राझीलच्या हवामानावर विषुववृत्तीय सान्निध्य, ब्राझीलची उच्चभूमी, अजस्र कडइत्यादी घटक परिणाम करतात.
- विषुववृत्ताच्या सान्निध्यामुळे ब्राझीलच्या उत्तरेकडील भागात तुलनेने अधिक तापमान आढळते. याउलट, ब्राझीलच्या दक्षिणेकडील भागात तुलनेने कमी तापमान आढळते.
- ब्राझीलमधील उत्तरेकडील अॅमेझॉनच्या खोऱ्यात सरासरी तापमान सुमारे २५° से ते २८° से आढळते. या भागात उष्ण, दमट व रोगट स्वरूपाचे हवामान आढळते.
- ब्राझीलमधील अॅमेझॉनच्या खोऱ्यात वार्षिक सरासरी सुमारे २००० मिमी, तर पूर्व किनारपट्टीवर वार्षिक सरासरी १००० ते १२०० मिमी पर्जन्य पडते.
- ब्राझीलच्या उच्चभूमीच्या भागात तुलनेने कमी तापमान आढळते. उच्चभूमीच्या भागात पर्जन्याचे प्रमाणही मध्यम स्वरूपाचे असते.
- अटलांटिक महासागरावरून आग्नेय व ईशान्य दिशेने येणारे व्यापारी वारे अजस्र कड्यामुळे अडवले जातात. त्यामुळे ब्राझीलच्या अजस्र कड्याजवळील किनारी भागात प्रतिरोध प्रकारचा पाऊस पडतो.
- ब्राझील उच्चभूमीच्या पलीकडे या वाऱ्यांचा प्रभाव कमी होतो.
- ब्राझीलच्या ईशान्य भागात अत्यल्प पाऊस पडतो व तेथे तापमानही तुलनेने अधिक असते. हा प्रदेश ‘पर्जन्यछायेचा प्रदेश’ किंवा ‘अवर्षण चतुष्कोन’ म्हणून ओळखला जातो.
COMMENTS