शब्दसंपत्ती_ शब्दांतील अक्षरांपासून अर्थपूर्ण शब्द बनविणे

शब्दांतील अक्षरांपासून नवीन शब्द तयार करण्याचे तंत्र

 

शब्दांतील अक्षरांपासून अर्थपूर्ण शब्द बनविणे

परिचय

मराठी भाषा समृद्ध आणि व्यापक आहे. एका शब्दातील अक्षरांपासून नवीन अर्थपूर्ण शब्द तयार करणे ही एक रंजक आणि सर्जनशील प्रक्रिया आहे. यामुळे भाषेतील शब्दसंग्रह वाढतो तसेच भाषिक कौशल्य सुधारण्यास मदत होते.

शब्द विघटन म्हणजे काय?

शब्द विघटन म्हणजे एखाद्या मोठ्या शब्दातील अक्षरे वेगवेगळ्या प्रकारे लावून नवे अर्थपूर्ण शब्द तयार करणे. हे शब्द नेहमीच अर्थपूर्ण असावे आणि भाषेच्या नियमांनुसार असावे.

शब्दांतील अक्षरांपासून नवीन शब्द तयार करण्याचे प्रकार

१. समानाक्षरी शब्द निर्माण करणे – एखाद्या शब्दातील अक्षरे ठेवून त्याचे वेगवेगळे शब्द तयार करणे.
२. अनाग्राम पद्धती – शब्दातील अक्षरांची पुनर्रचना करून नवीन शब्द तयार करणे.
३. संक्षेप शब्द तयार करणे – मोठ्या शब्दातून लहान आणि अर्थपूर्ण शब्द बनविणे.
४. उपसर्ग आणि प्रत्यय वापरणे – शब्दांना उपसर्ग आणि प्रत्यय जोडून नवे शब्द तयार करणे.

शब्द विघटनाचे फायदे

✔ भाषिक ज्ञान वृद्धिंगत होते.
✔ शब्दसंग्रह वाढतो.
✔ शब्दांची नवी रूपे समजतात.
✔ स्पर्धा परीक्षांसाठी उपयुक्त ठरते.

निष्कर्ष

शब्द विघटन ही एक रोचक प्रक्रिया असून ती भाषेची समज सुधारते. अभ्यासाच्या आणि सर्जनशील लेखनाच्या दृष्टीनेही हे खूप महत्त्वाचे आहे. जर आपण हा सराव नियमितपणे केला, तर आपले भाषिक कौशल्य अधिक प्रभावी होईल.

इयता 10 वी. मराठी कुमारभारती या कृतिपत्रिकेत शब्दांतील अक्षरांपासून अर्थपूर्ण शब्द तयार करा असे विचारले जाते त्यासाठी त्या शब्दातील अक्षरे घेऊन त्या अक्षरांपासून नवीन अर्थपूर्ण शब्द तयार करणे गरजेचे आहे. मात्र तो शब्द अर्थपूर्ण व व्याकरणिक दृष्ट्या बरोबर असणे तितकेच महत्वाचे आहे..

खालील शब्दांतील अक्षरांपासून अर्थपूर्ण शब्द बनविणे :

उदाहरणे

• बेजबाबदारपणा  - जबाब, दार, दाब, बाज, बाप, बाणा
• धरणीमाता  - धरणी, माता, मार, तार, रमा
• बालपण -  बाल, पण, बाप, लप, बाण
• समाजवाद - समाज, वाद, मास, वास, दवा
• समजूतदार - सम, दार, दात, सर, दाम
• आगगाडीत  - आग, गाडी, आत, गत, गात, गडी काही
• जवळपास  - जवळ, जळ, पास, जपा, पाव
• उलटतपासणी -  उलट, टप, पास, पाणी, उपास, लसकिर
• नामाभिधान -  नामा, मान, भिमा, नाभि.
• पसायदान  -  पसा, पय, दान, साय, सान
• प्रसारमाध्यम -  प्रसार, सार, रमा, माध्यम, मार, मासा
• विद्यासागर -  विद्या, सागर, साग, सार, गर
• रामदास  - राम, दास, दाम, रास, दारास, सदा
• सुवर्णकांती -  सुवर्ण, वर्ण, कांती, सुती
• सकलकामना -  सकल, कल, काम, काना, काल, सम
• विचारप्रवाह - विचार, चार, प्रवाह, वार, चावा, विप्र
• मधुमालती  -  मधु, माल, मालती, मती, माती
• नागरिकशास्त्र - नाग, नाक, नागरिक, शास्त्र

वरील घटकांपेक्षा शब्दसंपत्तीशी संबंधित वेगळा घटक कृतिपत्रिकेत विचारला जाऊ शकतो